Warszawa, mazowieckie, Polska

Tree: Drzewo Rodziny Kielaków

Notes:

Informacja zaczerpnięta z książki „Rys geografii Królestwa Polskiego” skreślił K.Krynicki (autor książki: O Wiśle”) wydanej w 1902 w Warszawie nakładem Gebethnera i Wolfa. Druk P.Laskauera i W.Babickiego w Warszawie. Dozwolona cenzurą 20 sierpnia 1901 (z zachowaniem oryginalnej pisowni)

Warszawa nad Wisłą, dawne miasto rezydencyonalne królów polskich, począwszy od króla Zygmunta, który tu przeniósł stolicę w roku 1596, leży pod 52°13´ szer.północ. i 38° 41´ długości wschodniej od Ferro. Z miasta, mającego niewielki obszar, gdyż niegdyś zajmowało głównie te przestrzenie, gdzie dotąd istnieje Stare i Nowe Miasto- Warszawa rosnąc doszła do tego, że pochłonęła w siebie kilka otaczających ją przedmieść i obecnie ma 29 wiorst obwodu (16½ wiorsty na brzegu Wisły lewym, 12½ wiorsty na prawym); ogólna zaś przestrzeń miasta zajmuje 31 i 1/2 kilometrów.
W dniu 14 stycznia 1901 r. ludność Warszawy wynosiła 711.988 osób, z tych stałych mieszkańców 301.289, niestałych- 410.699, podług wyznań: prawosławnych 35.757; katolików 400.395; raskolników 109; ormian 20.522; mahometan 486, żydów 254.712; karaimów 25 (Kur.Warsz. 1901 r. nr 85)
Interesującem jest wzrastanie ludności Warszawy, dlatego też przytaczamy tutaj, że stolica nasza liczyła:
w r. 1564 – 12.990 mieszkańców,
w r. 1659 (wojny) - 5.130 mieszkańców,
w r. 1780 – 48.000 mieszkańców,
w r. 1792 – 120.000 mieszkańców;
w r. 1820 – 100.338 mieszkańców,
w r. 1827 – 131.484 mieszkańców,
w r. 1840 – 139.591 mieszkańców,
w r. 1847 – 166.997 mieszkańców,
w r. 1856 – 156.072 mieszkańców,
w r. 1864 – 222.906 mieszkańców,
w r. 1868 – 251.584 mieszkańców,
w r. 1883 – 404.889 mieszkańców,
w r. 1886 – 431.864 mieszkańców,
w r. 1892 (po włączeniu przedmieść) – 490.417 mieszkańców,
w r. 1896 – 553.643 mieszkańców,
w r. 1900 – 640.554 mieszkańców.
Warszawa leży na wzniesionym brzegu Wisły lewym, nad zero Wisły 119 stóp (118,7), a nad poziom morza 371,3 stopy; od Ľródeł Wisły oddaloną jest o 392 wiorsty, zaś od ujścia o 407 wiorst.
Warszawa jest pięknem i ożywionem miastem. Ma dosyć pięknych budowli, z których ważniejsze: były zamek królewski nad Wisłą, ratusz, teatr, gmach rządu gubernialnego, sąd okręgowy, hotel Europejski, Bank państwa, dom Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, pałac Kronenberga, gmach uniwersytetu, gmach instytutu politechnicznego, hotel Bristol, Filharmonia, gmach Zachęty Sztuk Pięknych, 1-sze rosyjskie gimnazyum, dworzec kolei żelaznej warszawsko- wiedeńskiej i wiele innych. Od lat kilku Warszawa zabudowywa się, zwłaszcza w stronie południowej, pięknemi domami; stare, małe i nizkie coraz bardziej nikną, a na ich miejscu wyrastają wspaniałe kamienice.
Z pomiędzy placów Warszawy ważniejsze są: Zamkowy (na nim Kolumna króla Zygmunta III, wystawiona przez jego syna, Władysława IV), Teatralny, Bankowy, Ewangielicki, ś-go Aleksandra albo Trzech Krzyży, Krasiński.
Z ulic najpiękniejszemi dotąd są: Krakowskie-Przedmieście i Nowy-Świat, Aleja Jerozolimska, Aleja Ujazdowska i Belwederska (przy których pełno pięknych pałacyków i willi), Marszałkowska, najdłuższa ze wszystkich i z czasem zapewne najpierwsza w Warszawie (2 wiorsty 406 sążni).
Pod względem ogrodów Warszawa jest ubogą. Jest tu Ogród Saski w samym środku miasta, Krasiński, a przedewszystkiem Botaniczny i Łazienkowski. Oprócz tych jest jeszcze wiele prywatnych i rządowych, należących do rozmaitych zakładów. Wiele ulic jest obsadzonych drzewami, jak np.: Marszałkowska, Chłodna, Leszno, Długa i t.d., na wielu też placach pourządzane są kwietniki nieoparkanione, tak zwane skwery. Najpiękniejszem jest skwer na Krakowskim-Przedmieściu.
O ile inne miasta przewyższają Warszawę pod względem zadrzewienia, dość powiedzieć, że (przyjmując ogród Saski = 20 morgom za 1)
w Londynie park Opping Forest = 130 ogrodów Saskich,
w Londynie park Ships at Geo Bridge = 108 ogrodom Saskim
w Londynie park Richmond = 54 ogrodom Saskim,
w Londynie park Hyde Park = 17 ogrodom Saskim,
w Paryżu Bois de Vincennes = 57 ogrodom Saskim,
w Paryżu Bois de Boulogne = 51 ogrodom Saskim i t.d.
Ulice i place są przyozdobione kilku pomnikami. W Łazienkach, w prześlicznym ogrodzie, leżącym w południowej części miasta, naprzeciwko pałacu, zbudowanego przez króla Poniatowskiego, stoi pomnik króla Jana III Sobieskiego.
Na ulicach używanym jest bruk rozmaitego rodzaju: żelazny, drewniany, kamienny, kostkowy, zwyczajny i asfaltowy. Chodniki prawie wszędzie betonowe.
Z pomiędzy świątyń ważniejsze: sobór prawosławny na Saskim placu, cerkwie przy ul.Długiej, na Pradze i w alei Ujazdowskiej; katedra ś.Jana (piękna świątynia gotycka), kościół ś.Floryana (na Pradze), kościół pokarmelicki ś.Józefa z przepiękną rzeĽbą „Chrystus w grobie”; kościół szkolny powizytkowski z godną uwagi amboną i posagami Brodzińskiego, Czackiego; kościół ś.Krzyża z dwiema wyniosłemi wieżami i kilku pomnikami (prof.Gisztowta, muzyka Szopena, poety Słowackiego, sławnego powieściopisarza Kraszewskiego i innych)., oraz ze stojącą na balustradzie wchodowej postacią Chrystusa, krzyż niosącego; kościół Wszystkich Świętych (mieszczący 8 tys.ludzi), a w nim pomnik mistrza Moniuszki; kościół ś.Barbary na Koszykach z pomnikiem Naruszewicza; kościół pokapucyński na Miodowej z sercem króla Jana III; kościół Ewangielicki; synagoga postępowa na Tłomackiem i wiele innych.
Komunikacyę Warszawa ma ułatwiona przez kolej konną, przechodzącą przez wszystkie ważniejsze ulice; oprócz niej są jeszcze omnibusy i dorożki, których liczba 2000 przechodzi. Komunikacya telefonowa coraz większe zyskuje rozpowszechnienie.
Porządku i bezpieczeństwa pilnuje policya i straż ogniowa, podzielona na 5 oddziałów. Pod względem policyjnym Warszawa dzieli się na 12 cyrkułów, zawiadywanych przez komisarzy; nad nimi zwierzchnia władzę ma ober-policmajster, któremu pomagają dwaj policmajstrzy.
Z wielu istniejących w Warszawie władz ważniejsze są następujące: Biuro Naczelnika kraju generał-gubernatora, Rząd gubernialny, Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, Izba Skarbowa, Zarząd komunikacyj lądowych i wodnych, Zarząd Poczt, Sąd Okręgowy, Bank, Zarząd Okręgu Naukowego Warszawskiego, Konsystorz katolicki, Konsystorz prawosławny, Zarząd żandarmeryi i t.d.
W Warszawie jest główne ognisko życia umysłowego, dlatego najważniejsze zakłady naukowe tu się znajdują, a mianowicie: uniwersytet, politechnika, instytut weterynaryjny, instytut głuchoniemych i ociemniałych, instytut aleksandryjsko- maryjski, 8 gimnazyów męskich, 4 gimnazya żeńskie, szkoła realna, 2 szkoły miejskie (jedna z rzemiosłami), seminaryum duchowne, 2 szkoły handlowe, 88 szkół początkowych, szkoła rzemiosł imienia Konarskiego, 2 szkoły prywatne z rzemiosłami, 2 szkoły mechaniczno- techniczne, 34 szkół niedzielno- rzemieślniczych, 2 szkoły dentystyczne, szkoła ogrodnicza, 87 prywatnych szkół początkowych, 20 szkół żydowskich początkowych i 396 chederów żydowskich. Razem w roku 1899 Warszawa liczyła 682 zakładów naukowych, do których uczęszczało 42.515 młodzieży, w tej liczbie 31.421 płci męskiej i 11.094 uczennic.
W Warszawie schodzi się 8 linij kolei żelaznych, stąd też jest tu punkt środkowy handlu i przemysłu krajowego. Fabryk w r. 1892 było 368. Najfabryczniejszą częścią miasta jest okolica nad Wisłą, w kierunku południowo-wschodnim.
Świadectw handlowych w r.1873 wykupiono 15.195. Handlem przeważnie zajmują się żydzi, którzy głównie zamieszkują północno- zachodnia część miasta. Sklepy żydowskie znajdują się we wszystkich częściach miasta.
Co się tyczy rzemiosł warszawskich, to wzrastają one pomyślnie, pomnażając i ulepszając wartość wyrobów swoich. W r.1892 było w Warszawie 9.221 majstrów i właścicieli zakładów rzemieślniczych., 21.922 czeladników i subjektów, 19.185 terminatorów. Wartość ogólna produkcyi wynosiła 46.395.000 rubli, przyczem największe liczby produkcyj przypadają na szewców ( 7 215 000 rubli), rzeĽników (6 925 000 rubli) i piekarzy (6 650 000 rubli); najmniej wyprodukowali koszykarze (25 tys.rubli), gwoĽdziarze ( 17 tys.rubli) i szlifierze (14 tys.rubli).
Śmiertelność w Warszawie jest względnie znaczna; z zaprowadzeniem kanalizacyi, śmierć mniej zabiera ofiar, niż dawniej, a mianowicie 256 osób na 10 000 ludności, co daje 2 i ½ %. Znacznej śmiertelności sprzyjają szpitale, położone wśród miasta (jak np.ś-go Rocha, św-go Ducha) i niedobra woda.
Warszawa leży na lewym, wyniosłym brzegu Wisły; po drugiej stronie rzeki rozciąga się przedmieście Warszawy- Praga, połączona z Warszawa zapomocą dwu żelaznych mostów; jeden służy dla wszystkich, drugi dla kolei nadwiślańskiej. Mosty te nie mogą wystarczyć potrzebom ruchu miejskiego; obliczono bowiem (w r. 1896), że rocznie przez most dla wszystkich (aleksandryjski) przebywa 10 milionów (z górą) przechodniów, 3 ½ miliona różnych pojazdów (przeważnie z ciężarami) 5 milionów koni i około 300.000 innych zwierząt. Wobec takiego ruchu potrzeba mostu trzeciego jest sprawą piekącą. Praga ma kilkadziesiąt (70) tysięcy ludności. Od chwili wyprowadzenia z Pragi dwu linij dróg żelaznych: terespolskiej i petersburskiej- miasto wciąż się podnosi. Posiada komunikacyę tramwajową. Prażanie mają do przechadzki duży, naturalny park nad Wisłą. Kościół parafialny ś-go Floryana, chociaż leży w nizkiem miejscu, ze względu na wieże swoje jest widzialnym ze znacznej odległości. Kościół ten jest arcydziełem sztuki budowniczej.
Warszawa, wraz z Pragą otoczona wałem, w obwodzie wynosi 4 ½ mili. Poza tą linią wałową idzie kolej obwodowa, łącząca ze sobą dworce: wiedeński, nadwiślański, petersburski i terespolski. Przez schodzące się tu koleje Warszawa jest połączona z Berlinem, Wiedniem, Petersburgiem i Moskwą.
Poza granicami Warszawy i Pragi istniejące przedmieścia: Wola, Czyste, Powązki (na Powązkach ogromny cmentarz, gdzie mnóstwo pięknych pomników wielu zasłużonych i znakomitych polaków), Kamionek, Szmulowizna, Nowa-Praga (mająca kilkanaście tysięcy ludności fabrycznej), Targówek – niedawno zostały złączone z Warszawą.
O założeniu Warszawy nic pewnego powiedzieć nie można. Podobno niegdyś była to wież, należąca do jakiegoś Warsza, potomka słynnej czeskiej rodziny Wersowców, którzy za czasów Władysława Hermana w Polsce na Mazowszu osiedli. W r. 1252 Warszawa jeszcze płaci dziesięcinę do parafii w Górze Kalwaryi, w 1313 r. jest już miastem, a od roku 1379 stała się rezydencyą książąt mazowieckich, wreszcie stolicą Polski od chwili, gdy Zygmunt III tu zamieszkał w r. 1596.

Place : Latitude: 52.2330038, Longitude: 21.0097217